TARİHTEKİ İLK HALI

Geleneksel el sanatları yüz yıllardır süregelen bir geçmişe sahip olmakta ve günümüze kadar ulaşmaktadır. Geleneksel el sanatları denilince akla gelen; Halı. Kilim, Dikiş Nakış, Kitre Bebek Yapımı, Dericilik, Ahşap vb. sanat türleri gelmektedir. Ayrıca geleneksel Türk sanatları denilince ise kitap sanatları olarak da adlandırılan Tezhip, Minyatür, Ebru Sanatı akla gelmektedir.

Bu sanat dalları günümüze kadar gelmesine rağmen, takı sanatının günümüze ulaşmasında bazı nedenler gösterilmektedir. Parlak Y’ ye göre; bu nedenlerden bir tanesi ise çok tanrılı dinden tek tanrılı dine geçiş olarak görülmektedir. Yani çok tanrılı dinde ölüler ziynet eşyalarıyla gömülürken; tek tanrılı dinde ölüler mezara gömüldüğünde sadece kefenlenip gömülürler. Bu sebeple takılar yerine mezarlar açıldığında sadece ölüler bulunuyorlar. Bu da Türk Takı tarihine ulaşmakta güçleşiyor. (Parlak. Y. 2015)

Dokuma her türlü zemine ve tekniğine göre uygulamaya verilen addır. Yani; halı, kilim, keçe vb. zeminlerde uygulanan uygulamaya verilir ve her biri farklı dokuma tekniğine göre farklılıklar göstermektedir.

Halı (kabarık ve kalın zemin) dokuma grubundan olup her iki çözgü arasına düğüm atılarak dokunan dokuma tekniğidir. Çeşidi bakımından iki tane düğümleme tekniği vardır. Gördes ( Türk) düğümü ve İranda kullanılan İran düğümüdür. Gördes düğümü kullanımı ve kalitesi bakımından en yaygın dokuma türüdür. İran halılarının kullanımı ve kalitesi Gördes düğümü ile dokunan halı kalitesinden daha düşüktür. (Megep-2017)

İşte bu bilgiler bizi tarihteki ilk halı olan PAZIRIK’a götürüyor.

Wikipedia Orga göre Pazırık ( Kurgan) halısı tarihteki en eski halıdır. Altay bölgesinde, MÖ3. ve 6.YY’a İskit Sanatının, özellikle halı ve küçük el sanatlarının bulunduğu bölgedir. Pazırık kurganı bölgede ele geçirilen objeler ve eserlerden dolayı UNESCO Dünya mirası bölgelerinden birisidir. Altay dağlarının eteklerinde MÖ3. Yüzyıl olarak tarihlenen bu kurganda arkeolog Sergel Ivanovich Rudenko’nun keşfettiği MÖ5. Yüzyıla ait İskitlerin İran Hindistan ve Çin ile güçlü ticaret bağlantılarının olduğunu göstermektedir. Pazırık halısında her on santimetre karede otuz altı bin düğüm bulunmaktadır. Ermitaj müzesinde sergilenmektedir. ( wikipedia Org)

Halıcılık veya dokuma sanatı günümüz teknolojisiyle giderek azalsa da hala ayakta durmakta ve hala üniversitelerde meslek liselerinde ders olarak verilmektedir. Umuyoruz ki eskisi gibi ilgi odağı olur ve yeniden kadınlarımızın evlerinde gelecek nesillere aktarılmaya devam eder.